Katı Gıdalarla Tanışma - Ne zaman başlamalı? : Bebeğiniz dört aylık olana dek diyetini anne sütü ve/veya hazır mama oluşturmaktadır (Çocuk hekiminiz buna, vitaminler ve demir ekleyebilir). Dört ile altıncı aylar arasında katı gıdalar eklemeye başlayabilirsiniz. Bazı bebekler üç aylıkken katı gıdalar almaya hazır duruma gelmesine karşın dil atma refleksi genellikle dördüncü aydan itibaren kaybolmaya başlar.
Aslında emme işlevinde önemli bir rolü olan bu refleks yüzünden bebek, ağzına sokulan her şeyi; kaşığı, yiyecekleri diliyle iter. Dördüncü aydan itibaren bebeğinizin enerji gereksinimi artacaktır. Bebeğinize ek kalori sağlayacağından dördüncü ve altıncı aylar arasında katı gıdalara başlamak idealdir.
Katı gıdaları vermeye başlarken gün içinde siz ve bebeğiniz için en uygun beslenme zamanını saptayın. Bu günün herhangi bir saati olabilir. Sizin en rahat olacağınız dikkatinizi dağıtacak başka işlerinizin olmadığı bir zamanı tercih etmeniz doğaldır. Sonraları, büyüdükçe sizlerle birlikte sofraya oturmak isteyeceğini unutmayın. Yedirirken başını çevirir veya ağlarsa onu zorlamayın. Katı gıdalara her ikinizin de zevk alacağı, hoşnut kalacağı bir dönemde başlamanız, herhangi belirli bir zamanda başlamaktan çok daha önemlidir. İstemiyorsa zorlamayın, emzirmeye ve ya biberonla beslemeye bir-iki hafta daha devam ettikten, sonra tekrar deneyin.
Nasıl Başlamalı ?
Boğazına kaçma riskini en aza indirgemek için bebeğinizin oturur pozisyonda (kucağınızda veya mama sandalyesinde) olmasına dikkat edin. Katı gıdaları kaşıkla verin. Bazı anne-babalar bunları biberonla vermeye çalışırlar. Bu yöntem bebeğin nefes borusuna yiyecek kaçma riski açısından sakıncalıdır. Ayrıca her öğünde aldığı besin miktarını aşırı bir şekilde artırabileceğinden aşırı kilo alımına neden olur. Bebeğinizin oturarak yeme işlevine -kaşıktan azar azar alarak, yudumlar arasında dinlenerek ve doyduğunda durmayı öğrenerek- alışması gereklidir. Tüm yaşamı boyunca onun sağlığını etkileyecek olan doğru yeme alışkanlıklarının temeli bu dönemde atılmaktadır.
Bebek kaşıkları bile bu dönemdeki bebekler için fazla geniş olabilir. Bu yüzden en iyisi küçük çay kaşıklarından kullanmaktır. Yarım çay kaşığı (tatlı kaşığının çeyreği) veya daha az miktarlarla başlayın ve beslenme boyunca onunla konuşurak yardımcı olun (“mmm, bak ne kadar güzel…”). Büyük bir olasılıkla, başlangıçta şaşıracak ne yapacağını bilemeyecektir. Aşağılanmış veya kafası karışmış gibi görünebilir, burun kıvırıp, lokmasını ağzında geveleyebilir veya tümüyle reddedebilir. Bu tepkiyi anlamak zor değildir. Eskiden yedikleri ile şimdiki yediklerinin arasındaki farkı gözönünde bulundurursanız onu daha iyi anlarsınız.
Katı gıdalara geçiş dönemini kolaylaştırmak için şu yöntemi deneyebilirsiniz: Önce bebeğinize biraz süt (meme veya hazır mama) verdikten sonra az bir miktarda katı gıdayı yarım çay kaşıklık yudumlarda verin ve öğününü yine süt ile bitirin. Bu yöntem çok acıktığı zamanlarda düş kırıklığına uğramasını önleyebildiği gibi, kaşıkla beslenme deneyimini meme emmenin verdiği hazla bağdaştırmasına yardımcı olacaktır.
Ne yaparsanız yapın, katı gıdalarla beslenmeye başladığınızda yiyeceklerin çoğunu geri çıkaracak, bir kısmı yüzüne bir kısmı önlüğüne bulaşacaktır. Bu nedenle katı gıdaları yutmayı becerene kadar ona bir iki çay kaşığı vermekle yetinin beslenme öğünlerini çok yavaş arttırın. Neyle başlamalı...
Birçok bebeğin tanıştığı ilk katı gıda, pirinç maması (pirinç püresi)dır. Bunu yulaf ezmesi ve arpa maması izler. Çok küçük bebeklerde allerjik reaksiyonlara yol açabildiklerinden buğday ve diğer tahıl ürünlerini daha sonra vermek uygundur. Küçük kavanozlarda açılıp yemeye hazır olanlardan kullanabilir veya paketlerde kurutulmuş bir şekilde satılan tahıl ürünlerine (cereal) hazır mama, anne sütü veya su ekleyebilirsiniz. Hazır ürünlerinin kullanımı daha kolaydır. Buna karşılık, kuru tahıl ürünlerinin hem demir içeriği daha fazladır ve hemde kıvamını bebeğinize uygun ayarlama olanağınız vardır. Özellikle bebekler için üretilmiş ürünlerden satın alırsanız, bebeğinizin besin gereksinimlerinin karşılandığından daha emin olursunuz.
Bebeğiniz tahıl ürünlerini kabul ettikten sonra yavaş yavaş diğer katı gıdalarla da tanışmaya başlayabilir.
Uygulayabileceğiniz sıralardan birisi:
· Süzgeçten geçirilmiş sebzeler; kabak, havuç gibi turuncu renkli sebzelerle başlayın (birçok bebek için altı aydan önce hazmı zor olduğundan mısır daha sonraları verilmelidir.
· Meyveler; elma, armut
· Et; tavuk, dana, hindi, koyun (alerji riski daha yüksek olduğundan deniz ürünlerine daha sonra başlanılmalıdır).
Yeni gıdalara teker teker başlayın ve üç-dört gün boyunca başka yeni bir gıda vermeyin. Her yeni gıda ile birlikte ishal, döküntü veya kusma gibi allerjik belirtilerin olup olmadığını gözleyin. Bunlardan herhangi birini gördüğünüz anda, kuşkulandığınız yiyeceği diyetten çıkarın ve çocuk hekiminize danışına kadar tekrar vermeyin.
Katı gıdalara başladıktan sonra iki-üç ay içinde bebeğinizin diyeti; üç öğüne bölünmüş:
· anne sütü veya hazır mama,
· tahıl ürünleri,
· sebzeler, etler
· meyvelerden
oluşmalıdır.
Sıklıkla alerjiye sebep olduğundan, yumurtaya en son başlanır. Bebeğinizi yüksek kolesterol içerikli gıdalara alıştırmayın ve yumurtayı haftada en çok üç kez verin.
Bebeğiniz oturmaya başladığı zaman bazı yiyecekleri eline vererek kendi kendine beslenmeyi öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz. Verdiğiniz yiyeceklerin yumuşak, yutması kolay, ve solunum yollarını tıkayamayacak kadar küçük tanelere ufalanır özellikte olmasına dikkat ediniz. İyi pişmiş ve doğranmış yeşil fasulye, bezelye, patates ve küçük parçalar halindeki kraker ve bisküviler bunlardan bazılarıdır. Bu dönemde çiğnenmesi gerekecek gıdalardan vermeyiniz.
Günlük üç öğünün her birinde yemesi gereken miktar yaklaşık 120 ml veya bir küçük kavanoz dolusu rendelenmiş hazır bebek mamasıdır (büyüklere göre hazırlanmış konserve gıdalar çoğunlukla fazla tuz ve koruyucu katkı maddeleri içerdiklerinden bebeklere verilmemeleri gerekir).
Bu dönemde meyva sularına da başlayabilirsiniz. Portakal ve diğer turunçgillerin suyu birçok bebekte rahatsızlık yarattığı için bunlara altıncı aydan sonra başlamak daha uygundur. Meyve suları özellikle çok verildikleri taktirde dışkıyı asidik yaparak ve cildini tahriş edebilir. Bebekte kıpkırmızı ve altı silinirken acı veren bir pişiğe yol açabilir. Bebeğin altını olabildiğince açık tutup havalandırmak ve koruyucu pomadlar kullanmak bu pişiği genellikle iyileştirecektir. Bir süre için meyve veya meyva sularını azaltmanız da yararlı olabilir.
Bebeğiniz öğün aralarında susamış gibi görünüyorsa su verebilirsiniz. Sıcak aylarda terleyerek su kaybedeceği için günde daha sık su verin. Yaşadığınız bölgedeki sulara florür katılıyorsa, su vermeniz ilerde dişlerde oluşabilecek çürükleri önlemeye yardımcı olacaktır.
Bebeğinize, konserve veya kurutulmuş gıdalar değilde taze yiyecek vermek istiyorsanız ne yapmanız gerekir? Bu durumda blender veya yiyecek öğütücüleri kullanabileceğiniz gibi yumuşak gıdaları çatalla da ezebilirsiniz. Hazırladığınız herşeyin yumuşak, tuzsuz, iyi pişirilmiş ve taze olmasına özen gösteriniz. Pişirilmiş taze sebzeler ve komposto meyveler (istisnalar için kutuya bakınız) hazırlanması en kolay olanlarıdır. Muzu pişirmeden de ezebilirsiniz ancak diğerlerini pişirmeniz gerekir. O anda yedirmeyeceğiniz gıdaları derhal buzdolabına koyunuz. Bebeğinize vermeden önce de bozulup bozulmadığını kontrol ediniz. Sizin hazırladığınız yiyecekler hazır gıdalar gibi bakterilerden arındırılmadığı için daha çabuk bozulurlar.
Bebeğinizin diyeti çeşitlendikçe ve kendi kendine yemeğe başlayınca çocuk hekiminize danışarak hangi gıdalara gereksinimi olduğunu öğrenmeniz gerekir. Son araştırmalar, yetişkin çağlardaki şişmanlık probleminin (obezite) çoğunlukla kalıtımsal etkilerden kaynaklandığını göstermektedir. Ancak, bebeklikte kötü beslenme alışkanlıklarının edinilmesi ileride sağlık sorunlarına neden olabilir. Örneğin, doğduğunda damağı tuz ve doymuş yağlara (yağlı etler, tereyağı, kızartmalar ve yumurta gibi) alışkın değildir ve bunlardan fazla hoşlanmaz. Bu bu damak tadını edinmesi sizin verdiğiniz besinlere bağlıdır. Bu tür gıdalara karşı damak tadı edinmesi bunlardan zevk alması ve bu gıdaları yemeye alışması ileri yaşlarda damar sertliği (ateroskleroz) ve yüksek tansiyon gibi problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Aynı zamanda bebekliğinde çok yemeğe alışan çocuklar bu alışkanlıklarını ileri yaşamlarında sürdürerek sürekli bir kilo sorunu yaşayabilirler
☻Ek vitamin ve minerallerHazır mamalar gerekli bütün vitamin ve mineralleri içerdiğinden bunlarla beslenen bebeklere ek bir vitamin vermeye gerek yoktur. Anne sütü ile beslenen bebeklere D vitamini verilmeye devam edilmesi gerekir. Anne sütü ile beslenen bebeklerin ilk dört ay içinde ek bir demir gereksinimi yoktur. Doğumda vücudunda bulunan demir depoları ilk aylardaki büyümesi için yeterli olmasına karşın dördüncü ayda artık tükenmeye yüz tutmuş, buna karşın büyümesi hız kazandığı için demire olan gereksinimi artmıştır. Katı gıdalara başladığınızda gerekli demiri; tahıl ürünlerinden hazırlanmış ve demir eklenmiş hazır bebek besinlerinden (cereal), yeşil sebzelerden ve etlerden alacaktır. Silme, dört yemek kaşığı tahıl ürününde (cereal) 7 mg. demir vardır.
Bebeğiniz katı gıdalara başladığında ne gibi değişiklikler beklenebilir?
Bebek katı gıdalar yemeye başladığında dışkısı daha değişken ve katı bir hale gelecektir. Gıdasındaki artan şeker ve yağ oranı dışkısının daha fazla kokulu olmasına yol açabilir. Bezelye gibi yeşil sebzeler dışkısını koyu yeşil renge, pancar türü gıdalar kırmızıya döndürebilir. Besinleri püre halinde yemiyorsa bir kısmını hazmolmamış olarak dışkısında görebilirsiniz(bezelyenin veya mısırın kabuğu gibi). Çocuğunuzun sindirim sistemi henüz tam anlamıyla gelişmemiştir, ve bütün bunlar normaldir. Ancak, dışkısı eğer aşırı gevşek, sulu veya sümüklü olursa bu sindirim sisteminin aşırı bir şekilde tahriş olduğu anlamına gelebilir. Bu durumda yediği mama miktarını azaltın ve daha sonra ise yavaş yavaş tekrar alıştırmaya çalışın.
Sekiz - On ikinci aylarda Beslenme
Bu dönemde bebeğinizin günlük 750 - 900 kaloriye gereksinimi vardır. Bunun yaklaşık 400 - 500 kalorisini anne sütü veya hazır mamadan (Yaklaşık 700-750 ml) alması gerekir. Ancak iştahının önceki aylara göre daha az olabileceğini unutmayın. Bunun nedeni, hem büyüme hızında bir azalma, hem de artık aklını çekebilecek birçok yeni ve ilginç faaliyetler olmasıdır.
Pütürlü Gıdalar
Bebeğiniz 8 aylık olduğunda gıdalarını kalınlaştırmak gündeme gelecektir. Yavaş, yavaş gıdalarını biraz daha az ezilmiş, daha taneli bir hale getirmek onun ileride kendi başına beslenebilmesine önayak olacaktır. Taneli gıdalar daha fazla çiğneme gerektirecektir. Bu dönemde aldığı besinlerin çeşitliliğini artırmaya devam edilir. Her zamanki gibi yeni besinlere teker, teker başlamalı ve iki yeni besin arası 2-3 günden erken olmalıdır.
Verdiğiniz yumuşak gıdalarında çeşitlerini artırabilirsiniz; örneğin pudingler, patates püresi, yoğurt ve jöle yedirmeye başlayabilirsiniz. Yumurta, çok zengin bir protein kaynağıdır ancak başlangıçta sadece sarısını vermeniz gerekir. Yumurta sarısının akına oranla hem besin değeri daha fazla hem de alerji yapma riski daha azdır. Bir-iki ay içinde bir yumurtayı tamamen yiyebilir. Her zaman yaptığınız gibi, yeni gıdalara birer birer başlayınız. Bir sonrakine başlamak için birkaç gün bekleyerek, alerjiye sebep olup olmadığını gözleyiniz.
Bebeğinizin ellerini kullanma becerisi geliştikçe eline bir kaşık verip yemek vakitlerinde bununla oynamasına izin verin. Doğru kavramayı öğrendiğinde kaşığını yemeğine daldırın ve kendini beslemesine izin verin. Başlangıçtaki beklentilerinizin yüksek olmamasında yarar vardır zira ağzına giren gıdadan çok daha fazlası etrafa bulaşabilir. Sandalyesinin altına serilecek bir muşamba temizlik işlemini kolaylaştıracaktır.
Başlangıçta, bir süre için, bir kaşık yemeği kendi kendine alırken bir kaşık da siz verebilrsiniz. Kaşığını ağzına götürmeyi tam olarak başarabildiği zaman (bir yaşından sonraya sarkabilir) kaşığını siz doldurarak israfı ve etrafın kirlenmesini azaltabilirsiniz. Ancak, bırakın yemeğini kendisi yesin.
Bebeklerin parmaklarıyla yemesine uygun yiyeceklere şunlar dahildir:
· Kıtır ekmek
· iyi pişmiş makarna,
· küçük tavuk eti parçaları,
· tavada çırpılmış yumurta,
· tahıl ürünü gevrekler, krakerler
· muz parçaları
Ona, değişik tatta, renkte, görünümde, kokularda besin seçenekleri sunun. Yutması zor olan ve boğulmasına neden olabilecek büyük ısırıklar almaması için gözünüzü üstünden ayırmayın).
Ayrıca çiğnemeden yutabileceği için, dört yaşından küçük çocuklara:
· kaşık kaşık fıstık ezmesi,
· üzüm,
· sert şekerlemeler
· patlamış mısır,
· pişmemiş bezelye,
· salatalık,
· fındık fıstık gibi kabuklu yemişler,
gibi sert ve yuvarlak besinler vermeyiniz.
Sosis ve et parçaları da boğulmaya neden olabilir.
Kendi başına yemeye yeni yeni başladığı zamanlarda, eline kaşığı karnı aç iken verirseniz işler daha rahat yürüyebilir. Eğlenmekten çok yemek yemeye çalışacaktır. Bu dönemde sizin gibi günde üç öğün yemek yemesine karşın, onun bu dağınık tarzını herkesin yemek zamanına denk getirmeyi istemeyebilirsiniz. Birçok aile, bir orta yol olarak; bebeğin karnını önceden doyurup, diğerleri ile beraber sofrada otururken eline yiyebileceği birşeyler vermeyi tercih eder.
Mama Sandalyesi
Bebeğiniz altı yedi aylık olduğunda, artık mama sandalyesinde dik oturabilecek duruma gelmiş olacaktır. Sandalyesinde bir minder olması daha rahat etmesini sağlayacaktır. Bu minder üzerine dökülen yiyeceklerle sık sık kirleneceğinden sökülüp yıkanabilir özellikte olması gerekir. Mama sandalyesi almaya gittiğinizde tepsisi yüksek kenarlı ve ayrılabilir özellikte olanları tercih ediniz . Bu kenarlar, eli kolu durmayan bebeğinizin tepsinin üzerindeki tabak ve yiyecekleri düşürmesini zorlaştıracaktır. Tepsinin sökülebilir özellikte olması onu olduğu gibi lavobaya götürüp yıkayabilmenize olanak sağlar. Bu özelliğin değerini önünüzdeki aylar boyunca daha da çok takdir edeceksiniz (Tüm sandalyeyi, olduğu gibi duşun altına koyup yıkamanız gereken günler de olacaktır. Ayrıca :
· Devrilme riskini azaltmak açısından tabanı geniş olanları tercih edin
· Katlanabilme özelliği varsa her kullanımda açık bir şekilde kilitlendiğinden emin olun
· Bebek mama sandalyesine her oturuşunda emniyet kemerlerini bağlayın, bunun üstünde ayağa kalkmasına izin vermeyin
· Mama sandalyesi ayağıyla bir yere uzanıp kendini itmesine veya devirmesine olanak vermeyecek bir konumda yerleştirilmelidir.
· Bebeğiniz mama sandalyesinde otururken onu hiç yalnız bırakmayın, başka çocukların sandalyeye çıkmasına izin vermeyin. Bu esnada sandalye devrilebilir.
· Masalara takılan mama sandalyeleri ayaklılar için bir alternatif değildir. Dışarıda iken bu tür bir sandalye kullanmayı düşünüyor iseniz masa üzerine kilitlenebilen bir tanesini tercih edin. Bunları takacağınız masanın bebeğin ağırlığı ile devrilmeyecek kadar ağır olsun. Çocuk ayaklarını masaya dayayabilecekse sandalyeyi yerinden çıkarabilir.
Sekiz İla Onikinci Aylardaki Bebeklerin Bir Günlük Menü Örneği
KAHVALTI ▪ ¼-½ bardak tahıl ürünü (cereal) ile hazırlanan kahvaltılıklar veya çırpılmış yumurta sarısı
▪ ¼-½ bardak küçük parçalara doğranmış meyvalar
▪ 120-180 ml. Hazır mama
ARA ÖĞÜN ▪ ½ bardak elma suyu
▪ ¼ bardak küçük parçalar halinde doğranmış peynir veya pişmiş sebzeler
ÖĞLE YEMEĞİ ▪ ¼-½ bardak yoğurt veya lor
▪ ¼-½ bardak sarı sebzeler ·120-180 ml. Hazır mama
ARA ÖĞÜN ▪ ½ bardak elma suyu
▪ 1 parça bisküvi veya kraker
▪ ¼ bardak küçük doğranmış peynir veya et
AKŞAM YEMEĞİ ▪ ¼ bardak küçük doğranmış kırmızı veya beyaz et veya tofu (soya fasulyesi proteini)
▪ ¼-½ bardak yeşil sebze
▪ ¼ bardak şehriye, makarna, pilav veya patates
▪ ½ bardak meyva
▪ 120-180 ml hazır mama
YATMADAN ÖNCE · 180-240 ml hazır mama veya su (hazır mama yediği zaman arkasından su veya fırça ile dişlerini temizleyin)
· Bebeğinize bal vermeyin. Baldan kaynaklanan bebek botulizm vakaları bildirilmiştir.· Aşırı beslemekten kaçının. Bebek başını çevirdiğinde veya mamaya ilgisiz göründüğünde beslenmeyi kesin.· Tahıl ürünleri ve diğer yiyecekler için bebek kaşığı kullanın. Tahıl ürünlerini biberona koymayın.· İlk dört ay sadece anne sütü veya mama kullanın. Bu dönemde katı besin vermeyin.· Bebeğinize birinci yaş gününe kadar süt vermeyin. İlk yıl biberon maması veya anne sütü verin.· Bebeğin mamasına tuz veya şeker koymayın. Mamaların kutularını okuyun, tuz ve şeker eklenmiş mamalardan kaçının.· Bebeğinize sebze ve meyve vermeye başlarken haftada sadece tek bir gıda ekleyin. ( İlk hafta kabak, ikinci hafta kabak ve/veya havuç gibi. )· Bebeğinize tatlı, şekerleme, kola, gazoz, meyve özlü içecekler, tatlandırılmış tahıl ürünü vermekten kaçının.· Bebeğinize hazır karışık gıdalar vermeyin. Bunların nişasta, su ve tuz içerikleri yüksek olur.· Birçok beslenme uzmanı meyveden önce sebze verilmesini önermektedir. Böylece meyvenin tatlı olan tadına alışıp sebze yemesi önlenmeyecektir.· Bebeğinizin beslenmesi ile ilgili sorun ve endişelerinizi doktorunuza danışın.· Verilen miktarlar ortalamadır. Bebeğiniz daha fazla veya az yerse endişelenmeyin.
MESAFE
